Autorstwo jaskiniowych dokumentacji Anny Antkiewicz

Umowy PTPNoZ z autorami dokumentacji jaskiń

Nabycie praw autorskich przez PTPNoZ w okresie lat 90-tych ub. wieku do roku 2008 r. regulowały umowy o dzieło z autorami opracowań z zapisami przeniesienia praw autorskich, które były właściwe tylko do 1994 r (do chwili wejścia w obieg prawny nowej ustawy z 1994).

Umowy te posiadały takie zapisy np.

„opracowanie tekstów inwentarzowych opisów jaskini (…), wraz z ich planami i przekrojami oraz sprzedaży autorskich praw majątkowych do pierwszego wydania tych materiałów drukiem. W terminie (…)”. W dalszej części umowy ważniejsze postanowienia „Za wykonanie dzieła Zleceniodawca zapłaci honorarium w wysokości: zł (…)zł/1 ark. drukarski, słownie zł: rozliczenie nastąpi wg końcowej objętości dzieła. (…). Inne postanowienia: wykreślono”.

PTPNoZ został wezwany do okazania umów (podpisanych po 1994 r.), ten jednak stwierdził, że umowy z Anną Antkiewicz nie zachowały się. Powinny też być przechowywane przez PTPNoZ inne dokumenty jak finansowe PIT oraz protokoły przyjęcia dokumentacji (zgodnie z „Instrukcją wykonywania dokumentacji jaskiń”, Warszawa 1994, rodz. III p. 1). Żadnych dokumentów PTPNoZ nie okazał, nie ujawniono też innych informacji w tym na temat kompletacji dokumentacji jaskini Małej w Mułowej. Dokumentacja ta została wydana drukiem dopiero po roku od śmierci autora i nawet bez wiedzy spadkobiercy w Tomie XI Uzupełnienia wraz z dokumentacją Jaskini Lejbusiowej i uzupełnieniami dla Jaskini Ptasiej Studni.

PTPNoZ nie dostarczył spadkobiercy „Informacji o dochodach i pobranym podatku dochodowym” deklaracji PIT 11 za rok 2003 i 2004 za (wykonane przez Annę Antkiewicz dzieła autorskie), dokumentacje jaskiniowe do Tomu 11 Uzupełnienia 2004.

Z tego powodu uprawniony jest wniosek, że Anna Antkiewicz nie zdążyła podpisać umów z PTPNoZ i tym samym nie mogła komukolwiek przekazać praw autorskich; nie dostarczyła dokumentacji i nie otrzymała wynagrodzenia za opublikowane drukiem jej autorskie dokumentacje dla Jaskini Małej w Mułowej, Lejbusiowej oraz Ptasiej Studni (uzupełnienia). PTPNoZ bezprawnie pozyskał dokumentację do druku z pominięciem spadkobiercy, wykradzioną z komputera autora i przekazaną przez osobę nieuprawnioną.

W świetle postanowień ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 1994r. Nr 24, poz. 83, z późn. zm.), oraz orzecznictwa, umowy stosowane przez PTPNoZ z zapisami bez określenia pól eksploatacji i praw zależnych oraz wyodrębnienia zapłaty za przeniesienie praw autorskich, były nieważne i nie powodowały też skutecznego przeniesienia jakichkolwiek praw autorskich, tym bardziej pełnych. Zatem faktycznie wszystkie prawa pozostawały przy twórcy. Według orzecznictwa taka umowa może być uznana za umowę licencji niewyłącznej, nie wymaga formy pisemnej, której termin kończy się po 5 latach.

Nowe zasady sporządzania umów z autorami obowiązywały w Polsce od 1994 i nadal obowiązują w 2008 r. weszły w życie dodatkowe regulacje m.in. dotyczące pól eksploatacji jak internet.

Tym czasem PTPNoZ już przed rokiem 2008 stworzył bazę danych na podstawie opracowań autorskich zawartych w kolejnych już wydrukowanych tomach Jaskiń Polski w tym Jaskiń TPN oraz nowych uzupełnień. Ten pracochłonny proces musiał trwać prze dłuższy okres czasu. Już wtedy PTPNoZ naruszył prawa autorskie, bo było to kolejne pole eksploatacji związane z tworzeniem baz danych, nie uregulowane w umowach z wieloma autorami.

W 2008 r. po podpisaniu przez PTPNoZ umowy z Ministerstwem Środowiska doszło do przekazania całej utworzonej bazy danych wraz z prawami autorskimi. W kolejnym etapie Ministerstwo Środowiska udzieliło licencji PIG-PIB na korzystanie z bazy danych i zamieszczenie dokumentacji na stronach internetowych w podsystemie Jaskinie Polski CBDG. W całym tym procesie przekazywania dokumentacji i praw autorskich doszło do kolejnych naruszeń prawa autorskiego, bo żadna instytucja nie zweryfikowała czy PTPNoZ posiada jakiekolwiek zdolności prawne do takich czynności, jaki jest ich zakres i jakie posiada dokumenty. A nie miał bo umowy z autorami były sporządzone na jednorazowy wydruk i w świetle obowiązującego prawa już dawno z powodu wad formalnych utraciły moc prawną.

Po 2008 r. całą dokumentacją dysponował PIG-BIB a w rzeczywistości PTPNoZ jako podwykonawca dalej nią zarządzał i wykonywał prawa autorskie w tym zależne, których nie posiadał, nie posiadał ich też PIG-BIP z powodów formalnych i mocy obowiązującego prawa autorskiego. W roku 2009 zastąpiono oryginalną kartografię (plany i przekroje) autorstwa A. Antkiewicz wersjami przetworzonymi bez zgody spadkobiercy, ze zmianą autora na M. Lorczyka, a Redaktor naczelny nic nie zweryfikował, a zamiast tego uwzględnił on zmianę autorstwa w bazie i publikowanej dokumentacji .

Sprawa naruszeń prawa autorskiego po zmarłej Annie Antkiewicz i spadkobiercy dotyczy opracowań wraz z kartografią dla jaskiń:

• Ptasia Studnia
• Nad Dachem
• Lodowa Litworowa
• Nad Lodową Litworową (bez kartografii)
• Turoniowa
• Lejbusiowa
• Mała w Mułowej
• Szkieletowa

W tej sytuacji odpowiedzialność jest całkowicie rozmyta, nie wiadomo kto jest uprawniony do podpisywania umów o przeniesienie praw autorskich, ich rozszerzania czy aktualizowania starych nie ważnych już umów czy też weryfikowania zmian i uzupełnień.

Uprawniony jest wniosek, że to Ministerstwo Klimatu i Środowiska jest właściwym podmiotem do zaktualizowania starych nie ważnych umów autorskich (podpisywanych przez PTPNoZ do 2008 r.), bo przyjęło te prawa wraz bazą danych od PTPNoZ. Tu rodzi się pytanie na jakiej podstawie PTPNoZ wykonuje prawa zależne w zakresie zlecania, przyjmowania i weryfikacji autorstwa np. przetworzonej kartografii, dzieł zależnych?!

Należy tu jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że problem naruszania praw autorskich przez PTPNoZ a teraz i PIG-PIB, dotyczy jak sądzę większości autorów, których opracowania dokumentacyjne pierw były publikowane przed rokiem 2008 drukiem a teraz bez odpowiednich nowych umów z autorami są bezprawnie publikowane na nowym polu eksploatacji i przy tym są wykonywane prawa zależne.

Taki pogląd lub podobny na sprawę naruszania praw autorskich przez PTPNoZ podziela wiele osób ze środowiska jaskiniowego. To dzięki wieloletniej pracy wielu osób zajmujących się dokumentacją jaskiń za tak zwane „Bóg zapłać”, mógł powstać Inwentarz Jaskiń Polski w formie drukowanej. Nic nie stałoby na przeszkodzie aby Inwentarz mógł funkcjonować również w formie internetowej ale w poszanowaniu autorów i ich praw autorskich, z którymi jednak PTPNoZ się nigdy nie liczył i nadal nie liczy.

Tu cytat z hasła „Kataster jaskiniowy” ze strony Speleoencyklopedii śp. Piotra Kulbickiego (wyszukiwanie po zaznaczeniu litery “K”).

„Trzeci polski k. j. został stworzony przez Państwowy Instytut Geologiczny-Polski Instytut Badawczy w Warszawie już metodami elektronicznymi (http://geoportal.pgi.gov.pl/jaskinie_polski). W Bazie Danych na portalu PIG powstała zakładka Jaskinie Polski. Tą bazą administrował również Jerzy Grodzicki, stąd można domyślać się, że na wstępie zostało zdygitalizowane całe archiwum Zespołu Inwentaryzacyjnego PTPNoZ, a później wprowadzane uzupełnienia i poprawki. Tym razem zrezygnowano z własnych działań terenowych i przyjęto metodę autorską. Autorem inwentarza jaskini Miętusiej i Systemu Wielkiej Śnieżnej został Rafał Kardaś (2013, 2014), Systemu Ptasia Studnia-Nad Dachem został Marek Lorczyk (2013), w tajemniczych okolicznościach zastępujący Annę Antkiewicz-Hancbach z wydania papierowego, Śnieżnej Studni natomiast Dariusz Fuja, Grzegorz Albrzykowski, Filip Filar (2014), zaś Bańdziocha Kominiarskiego zespół Wojciech W. Wiśniewski, Piotr Stelmach, Stanisław Kotarba (2010).

Również to dzieło wzbudza emocje. Część środowiska zarzuca redakcji w wielu przypadkach poważne naruszenie praw autorskich (J. Szczygieł, M. Gradziński). Inne zastrzeżenia wskazują na całkowity brak pracy redakcyjnej i dopuszczanie opracowań niezgodnych z metodologicznymi założeniami i sztuką dokumentacyjną (P. Kulbicki). Wreszcie poważne wątpliwości budzi fakt pracy autorów opracowań bez wynagrodzenia, mimo obowiązującego już systemu grantowego (A. Górny, A. Kasza) i przyznanych środków na realizację projektu. System ten stawia płatności na pierwszym miejscu, gdyż Konstytucja zabrania pracy nieodpłatnej, rozumianej przez ustawodawcę jako praca niewolnicza.”

Problem naruszania praw autorskich po zmarłej Annie Antkiewicz jest szczególny bo nie dość, że doszło do wszystkich możliwych naruszeń (m.in. wykonywanie praw autorskich bez ważnej umowy, przekazywanie praw autorskich podmiotom trzecim, wykonywanie praw zależnych, publikacja i wykorzystanie na nowych polach eksploatacji), to dodatkowo doszło do równoczesnego wyzucia twórcy z autorstwa jego wielu opracowań i kartografii i tym samym pozbawienia zmarłego autora niezbywalnego prawa, oznaczania jego dzieł jego nazwiskiem. Przez to dzieła bezspornie autorstwa Anny Antkiewicz, które były publikowane na stronach PIG-PIB były zwykłymi plagiatami.

Na skutek podjętych działań w celu przywrócenia autorstwa do dzieł Anny Antkiewicz na 7 stronach czasowo wyłączono z wyświetlania dokumentację z komunikatem nie do końca prawdziwym:

„Od dnia 30 lipca 2021 roku do odwołania, z przyczyn niezależnych od Instytutu i TPN, dane opisowe i opracowania graficzne (tu zmiennie podana nazwa jaskini) będą niedostępne. Przepraszamy za zaistniałą sytuację wszystkich użytkowników serwisu Jaskinie Polski.”.

Tu przykład dla Jaskini Ptasia studnia

PIG-PIB udostępnił bezprawnie na swoich stronach w podsystemie Jaskinie Polski opracowania dokumentacyjne jaskiń w tym pliki graficzne kartografii (są to dzieła zależne ze zmienionym autorstwem), na licencji Creative Commons z warunkami:

„wszystkie materiały opublikowane w naszym serwisie można wykorzystywać do tworzenia własnych opracowań oraz do dalszego rozpowszechniania za pomocą mediów klasycznych i elektronicznych. Wymagamy jednak, aby każdorazowo, wyraźnie podawać źródło informacji – Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy – oraz nazwisko autora tekstu, zdjęcia lub rysunku”.

Korzystanie z serwisu na stronie: Geoportal.pgi.gov.pl

Skutkiem bezprawnego udostępnienia przez PIG-PIB przetworzonej dokumentacji kartograficznej autorstwa Anny Antkiewicz w formie plików graficznych (jako dzieł zależnych) jest ich wtórna publikacja na 22 stronach Wikipedii.

Na złożony wniosek autor haseł Wikipedii usunął cała publikowaną kartografię

Opis licencji Creative Commons w Wikimedia:

„Właściciel praw autorskich do tego pliku, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy , zezwala każdemu na wykorzystanie go w dowolnym celu, pod warunkiem prawidłowego wskazania właściciela praw autorskich. Redystrybucja, prace pochodne, wykorzystanie komercyjne i wszelkie inne zastosowania są dozwolone.

Przypisanie: Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Marek Lorczyk”.

Na złożony wniosek administrator Commosns Wikimedia usunął całą publikowaną kartografię

PIG-PIB oraz PTPNoZ zostali wezwani do podjęcia działań w celu usunięcia spornych plików z serwisu Wikipedia jednak nic w tej sprawie nie zrobiono, pomimo że w zgodzie z Ustawą o prawie autorskim, naruszający jest zobowiązany do usunięcia naruszeń i skutków naruszeń i przeproszenia, którego tez brak. Wyjaśnianie sprawy trwa już ponad rok (od 04.2021) a PTPNoZ i PIG-PIB zasłaniając się niewiedzą ciągle oczekują otrzymania od spadkobiercy pisemnego potwierdzenia nabycia pełni praw autorskich. Na jakiej podstawie?!

W związku z powyższym należy stwierdzić, że PIB-PIB i podwykonawca PTPNoZ nie podejmując żadnych czynności w ten sposób nadal naruszał prawa autorskie po zmarłej Annie Antkiewicz.

Obecnie naruszenia już nie występują, za sprawą naszych działań kartografia została usunięta.

Źródła – dostęp internetowy:

• O projekcie – Jaskinie Polski
• Jaskinie Polski – nowy internetowy serwis CBDG PIG-PIB
• Korzystanie z serwisu
• NFOŚiGW finansuje dokumentację polskich jaskiń
• Ostatnia dotacja dla PTPNoZ – Przetarg i wyniki

Opracował Krzysztof Hancbach– pełnomocnik spadkobiercy Anny Hancbach

O stronie…

Szczegółowe opisy naruszeń praw autorskich