Jaskinia Nad Dachem – T.E-11.09

J. Nad Dachem T.E-11.09 – część dokumentacyjna

Artykuł opublikowany w: Eksplorancik 1991, 1(17), s. 3-7.

Autorka: Anna Antkiewicz-Hancbach

Kończąc dokumentację sądeckich odkryć w Jaskini Nad Dachem wypada wspomnieć o wysokościach otworów powiększonego systemu Ptasiej Studni. Wg Rafała Kardasia (1985) otwór Ptasiej Studni znajduje się na wysokości 1627 m npm., Lodowej Litworowej na wysokości 1576 m npm. a Nad Dachem na 1522 m npm.

Wynika z tego, że różnica wysokości między otworami Lodowej Litworowej a Nad Dachem wynosi 54 m, co jest zgodne z moimi pomiarami i ta wartość nie wymaga weryfikacji. Z tego można sądzić, że wysokość otworu Ptasiej również nie będzie wymagała weryfikacji.

Gorzej rzecz się ma z kotami niektórych miejsc już w samym systemie Ptasiej. Wg moich pomiarów dno Studni Taty powinno znajdować się na wysokości 1399 m npm, a koniec korytarza urywającego się mokrą Osiemnastką na wysokości 1380 m npm.

Wg materiałów nadesłanych mi przez Rafała Kardasia (A – ciąg szkieletowy w skali 1:400 otwór – Studnia Taty – syfon -255, autorstwa R. M. Kardaś i M. Burkacki, 1980, oraz B – ciąg szkieletowy w skali 1:5000, otwór – Studnia Taty – syfon -257 i otwór – Szczelina Strzygi -352 oraz Korytarz Pawełka -293, autor mi nie znany, rok niewiadomy) dno Studni Taty ma kotę wg A – 1391 m, wg B – 1390 m +- 1 m, co daje niezgodność z moimi .pomiarami o ok. 8 m. Koniec korytarza nad Mokrą Osiemnastką ma wg B kotę 1380 m npm. i jest nadzwyczaj zgodne z moimi pomiarami i podnosi mnie na duchu. Nie znaczy to wcale, że akurat ja tu mam rację.

Rysując Partie Sądeckie Jaskini Nad Dachem miałam nadzieję, że uda mi się zestawić je z istniejącymi planami i przekrojami systemu Ptasiej. Okazało się jednak, że stan publikacji kartograficznej tej, jakby nie było, popularnej jaskini na dzień dzisiejszy ogranicza się do planu i przekroju Jerzego Grodzickiego z 1971 roku (Speleologia, T. VI nr 1-2) i innych niemożliwych do konkretnego wykorzystania (plany fragmentaryczne, przekroje poglądowe). Osoby do których dotarłam mogły zaoferować mi niewiele więcej niż to co już miałam.

Ponieważ nadal mam ambicje zestawienia na planie i przekroju systemu Ptasiej rozpoczęłam pod koniec stycznia 91 kartowanie Lodowej Litworowej, bo o ile mi wiadomo nikt tego nie robił poza J. Grodzickim. Skończyłam w połowie wysokości, ze względu na bardzo niską temperaturę wwiewanego powietrza, ale już można określić, że Lodowa Litworowa do połączenia z Ptasią (jako wysokość połączenia przyjęłam średnią wysokość trawersu spod lll studni Lodowej Litworowej a Meandrem) ma głębokość 145 m.

Mam prośbę do wszystkich, którzy posiadają materiały kartograficzne z Ptasiej Studni (plany, przekroje) o udostępnienie mi w celu ich wykorzystania do zestawienia całego systemu i publikacji. Z góry serdecznie dziękuję! (adres: SKTJ PTTK, Rynek 9, 33-300 Nowy Sącz).

A wracając do Partii Sądeckich Jaskini Nad Dachem to liczą one 612 m długości i 111 m głębokości (od przekopu do korytarza między Luxem a Mokrą Osiemnastką).

Opis Partii Sądeckich w Jaskini Nad Dachem

Opis dojścia

Od otworu jaskini ciągnie się kilkumetrowa, niska pochylnia pokryta rumoszem skalnym. Doprowadza ona do sali, od której w kierunku wschodnim odchodzi ciąg prowadzący do górnych partii Jaskini Nad Dachem (+26 m).

W kierunku zachodnim opada w dół stroma piarżysta pochylnia, która doprowadza do niskiego meandra. Kończy się on w zawaliskowej salce, od której dna, od strony wschodniej, odchodzi w górę ciasna i stroma szczelina. Górną częścią tej szczeliny dochodzimy do zawaliskowej salki nad studnią P. 14. Od dna studni odchodzi w kierunku południowo-zachodnim 10-cio metrowy korytarz z piaszczystym namuliskiem na dnie (głębokość 30 m).

Opis Partii sądeckich

Na głębokości -30 m korytarz nadal kontynuuje się w kierunku południowo-zachodnim, ale diametralnie zmienia swą wysokość, początkowo do pół metra, potem do 0,3 m. Ten bardzo niski korytarzyk po 10 m doprowadza do dużej sali, której dno pokryte jest w większości namuliskiem piaszczystym. Tworzy ono, od strony komina w północnej części sali, stożek usypiskowy. W zachodniej części sali znajduje się komin z wiszącym zawaliskiem w stropie.

W południowo-zachodniej części sali odchodzi korytarz, który doprowadza do wysokiej pochylni o namuliskowym dnie.

W dolnej części pochylni, po północno-zachodniej stronie, odchodzi lekko w górę, niski i wąski korytarzyk, w końcówce całkowicie wypełniony namuliskiem.

Wysoka pochylnia przechodzi niżej w wąski meander o zmiennej wysokości. Przed studnią P. 8 (Studnia Magazyniera) ma wysokość ok. 1 m.

3-4 m przed Studnią Magazyniera odchodzi w lewo, szczelinowy wąski korytarz, wznoszący się do góry, rozpoczynający ciąg Górki Rozrządowej.

Po prawej stronie, niskim okienkiem możemy dostać się do dwóch wysokich kominów, P. 10 i P. 9. Kominy te rozwinęły się na kierunku E-W.

Idąc dalej kierunkiem szczeliny dochodzimy wąskim korytarzykiem do rozdroża, gdzie korytarz w prawo kończy się po kilku metrach, a w lewo dochodzi do bardzo stromej, wysokiej pochylni. Poniżej jej, kręty korytarz doprowadza nad następną stromą pochylnię.

Z jej dna, w kierunku południowo-zachodnim, ciąg kontynuuje się w końcowej części bardzo wąskim, niskim korytarzykiem, z namuliskiem w dnie. Nie zauważono tam przepływu powietrza.

Z dna pochylni, odbija w kierunku wschodnim wąski korytarzyk kończący się 3 m progiem wpadającym do malej salki. W jej dnie zacisk (Z 1) a za nim dwumetrowy odcinek pochylni, która doprowadza pod komin.

Komin ten ma 4 m wysokości. W swej zachodniej części przechodzi w korytarzyk, który kończy 10 m komin.

Poniżej Komina opadający w dół korytarz doprowadza do następnej stromej pochylni. Kończy ją wąska szczelina, która wypada w stropie P. 4. Z dna tej studzienki niski korytarz i parę małych prożków otwiera ostatnią bardzo stromą pochylnię, która kończy się na dnie Meandra ,,Speleologów”. Meander „Speleologów” łączy się z głównym ciągiem Jaskini Nad Dachem w Studni z Rękawiczką.

Wracamy do głównego ciągu.

W części południowej Studni Magazyniera, na wysokości ok. 6 m od dna odchodzi wąski korytarzyk i kominek. Kominek łączy się niedostępną szczeliną z dnem P. 10 (+7, -3) – kominem położonym wyżej.

Od dna Studni Magazyniera odchodzi w dół wysoki Meander o szerokości ok. 1 m. Jego dnem dochodzimy nad studnię P. 9.

Idąc wyższym poziomem meandra (początek ok. 3 m nad dnem) dochodzimy nad studzienkę która w dnie przechodzi w niską pochylnię. Ta wypada szczeliną widoczną z dna P. 9.

Idąc od dna P. 9 po kilkunastu metrach, najpierw wygodnego korytarza z progiem (1,8 m), potem wąską szczeliną dochodzimy do ładnej sali przedzielonej przegrodą schodzącą ze stropu. Dno sali pokrywa piaszczysto-gliniaste namulisko. W stropie SW części sali schodzi z góry studzienka P. 5 kończąca Diabelski Młyn. Sala ta urywa się 12 m studnią – Mala Niagara, P. 12.

Po około 2 m od górnej krawędzi Studni Mała Niagara znajduje się okno z poziomym korytarzem. Po wyjściu 1,5 m progu znajdujemy się w sali od której w dół ciągnie się Korytarz Żyletek a w górę Diabelski Młyn.

Korytarz żyletek ma charakter generalnie szczelinowy. Kończy go piaszczyste namulisko.

Diabelski Młyn rozpoczyna się 6 m powyżej sali, gdzie odchodzi wąska lekko wznosząca się szczelina, która doprowadza do bardzo stromych pochylni tego ciągu. Około 12 m od początku pochylni znajduje się w dnie pochylni studzienka, która doprowadza, progami niskiego meandra do P. 5. Od zawaliskowego dna P. 5, na wysokości 3 m, w kierunku południowo-zachodnim, znajduje się okno, które krótkim korytarzem doprowadza do wysokiego na 6 m komina – P. 6. Od dna P. 5, również w kierunku południowo-zachodnim, schodzi bardzo wąska szczelina, która wypada w stropie sali i urywa studzienką P. 5.

Na wysokości ok. 2 m od górnej krawędzi Malej Niagary, w bliskim sąsiedztwie okna Korytarza Żyletek i Diabelskiego Młyna, znajduje się pionowe wejście do komina z Wantką. Po przejściu paru metrów komin lekko kladzie się i przegina w kierunku zachodnim. Dalszy ciąg zwężającego się Komina zamyka wiszący w stropie głaz.

Podczas przyboru wody z komina z Wantką płynie woda, która rozpryskuje się w dużej ilości nad 3 m progiem, poniżej dna Malej Niagary. Potem woda ta płynie aż do Studni Taty. Blisko dna Malej Niagary otwiera się wysoki meander z 3 m progiem w dnie. Początkowo meander ma kierunek południowo-zachodni, który zmienia nagle na kierunek wschodni.

Na zakręcie rozwinął się 9 m komin – P. 9. Za zakrętem meander wyraźnie traci na wysokości. Po około 20 m, licząc od zakrętu rozszerza się, zmienia kierunek na południowo-wschodni, po czym urywa się Studnią z Rękawiczką – P. 18. Studnia ta składa się z dwóch progów (6 m i 11,5 m) przedzielonych pochyłą półką. Dno tej studni pokryte jest rumoszem skalnym różnej wielkości, a pod północną ścianą rozlewa się płytkie, stale jeziorko, z którego nadmiar wody odpływa krótkim meandrem do okna w Studni Taty (+22 m nad dnem studni). (Studnia Taty jest częścią Ptasiej Studni).

Równolegle do meandra łączącego dno Studni z Rękawiczką z oknem w Studni Taty, istnieje wznoszący się, myty korytarz kończący się okrągłym oknem o średnicy około 1 m, w ścianie Studni Taty, nad wzmiankowanym wcześniej oknem.

W północno-wschodniej części Studni z Rękawiczką, na wysokości 8 m od dna znajduje się szczelinowe okno kończącej od strony zachodniej Meander ,,Speleologów”. Meander ten łączy Studnię z Rękawiczką z Meandrem odchodzącym od Starego okna w Studni Taty (też 22 m nad dnem) idącym w kierunku Mostka Piratów i Lodowej Litworowej. W połowie Meandra Speleologów dobijają od góry bardzo strome pochylnie Górki Rozrządowej.

Ciąg Rzetelnej informacji

W zachodniej części dna Studni z Rękawiczką odchodzi na wysokości 1 m, bardzo wąski poziomy korytarzyk, który urywa się stromą pochylnią przedzieloną od następnej krótkim odcinkiem poziomym. Niżej leżące pochylnie również są oddzielone od siebie krótkimi odcinkami poziomymi, przeważnie dość wąskimi. Ciąg Rzetelnej informacji wpada w ciąg Ptasiej Studni idący do Szczeliny Strzygi w okolicy tzw. Ślimaka (między Luxem a Mokrą Osiemnastką). W okresie przyboru wody od połowy wysokości tego ciągu mamy cały czas do czynienia z wodą rozlewającą się po prawie całej powierzchni dwóch dolnych pochylni.

Literatura dotycząca eksploracji Jaskini nad Dachem:

• bez autora, 1986, „Kronika 1985“, Eksplorancik 1/86, Kraków, str. 2-3
• bez autora, 1986, „Kronika 1986″, Eksplorancik 2-3/86, Kraków, str. 3-4
• Ciszewski Andrzej, 1984, „Opis Jaskini Nad Dachem”, Eksplorancik 6 cz. A, Kraków, str. 84 oraz wkładka z planem i przekrojem jaskini
• Kardaś Rafał M., 1985, ,,Otoczenie Wielkiej Świstówki”, Wiercica nr 52 (64), Warszawa, str. 44, 49
• Kardaś Rafał, 1986, „Polska działalność jaskiniowa 1985-1986″, Taternik 2/86, Warszawa, str. 80 6. Kotarba Stanisław, 1985, „Kronika 1984″, Eksplorancik 1/85, Kraków, str. 2
• Kwiatkowski Mirosław, 1981, ,,Biwaki eksploracyjne w Ptasiej”, Wiercica 42 (54), Warszawa, str. 18-19 (plan części partii za Luxem oraz przekrój ideowy systemu Ptasiej Studni – Lodowej Litworowej)
• Radecki Wojciech, 1987, „Kronika” – „Letni obóz tatrzański’ 87″, Eksplorancik 1-2/87, Kraków, str. 6
• Radecki Wojciech, 1988, „Kronika KKTJ”, „Letni obóz tatrzański”, Eksplorancik 2-32/88, Kraków, str. 58
• Rodziński Ryszard, 1963, „Jaskinie pn.-zach. Ściany Koziego Grzbietu” Taternik 1-2/63, Warszawa, str. 61
• Rodziński Ryszard, 1963, „Sukces w Jaskini Miętusiej”, Gacek 1 (styczeń 1963), Kraków, str.
• Śmiałek Janusz, 1966, „W jaskiniach Koziego Grzbietu”, Gacek 6 (styczeń 1965, styczeń 1966), Kraków, str. 13-14 13.
• Anna Antkiewicz Hancbach, 1990, „Opuszczony problem”, Eksplorancik 2 (16), Kraków, str 28-29

Główny ciąg, od Przekopu do okna w Studni Taty ma 186 mi 71 m głębokości. Obejście klasyczne czyli Górka Rozrządowa (od wejścia przed Studnią Magazyniera do Meandra ,,Speleologów” ma 96 m długości i 51 m deniwelacji.

Autorka: Anna Antkiewicz-Hancbach

Artykuł opublikowany w: Eksplorancik 1990, 2(16), s. 28-29.

Pełna dokumentacja Jaskini Nad Dachem Więcej…

Kartografia