Jaskinia Mała w Mułowej T.E-11.18

Na wysokości 30 m nad dnem Studni Anki, czyli 3 m poniżej jej początku, po stronie wschodniej odchodzi Korytarz Pyknięty. Aby się do niego dostać trzeba wykonać 3 m eksponowany trawers w stosunkowo wąskiej szczelinie. Doprowadza ona do małej półeczki otwartej w kierunku studni. 1,2 m nad nią znajduje się wąskie przejście do Korytarza Pykniętego. Po ponad 5 m ciasny do tej pory korytarz rozszerza się w salkę, w stropie której odchodzi wąski kominek (niezbadany).

Z salki korytarzyk kontynuuje się początkowo niskim przełazem dochodząc pod 4 m próg z zaklinowanymi blokami skalnymi w stropie. Powyżej progu Korytarz Pyknięty kończy się. W lewo do góry odchodzi 8 m pochylnia, która kończy się niedostępną szczeliną, w prawo 1 m wysokości próg oddziela salkę od wejścia do dalszych partii. Za wzmiankowanym progiem stromo opada pochylnia, która po paru metrach osiąga dno poprzecznego korytarza, który urywa się do Studni Urodzinowych. Do góry kontynuuje się Korytarz Samych Zbójców.

Korytarz Samych Zbójców ma 56 m długości i biegnie w kierunku północno – wschodnim. Początkowo jest szeroki i wygodny. Po 10 m przechodzi w wąską i wysoką szczelinę, 7 m dalej obniża się i już będąc niskim kontynuuje się do końca. Dno korytarza jest zawaliskowe, złożone z różnej wielkości bloków skalnych. Krucho.

Wracamy do rozdroża. Korytarz Samych Zbójców urywa się tu 50 m głębokości pierwszą Studnią Urodzinową (P.50). Ma ona w miarę regularny kształt, ok. 5 m średnicy. 31 m od górnej krawędzi znajduje się półka, z której odchodzi w dół niezbadany ciąg. W najniższej części dna urywa się kolejna, 20 m głębokości druga Studnia Urodzinowa (P.20). Z jej dna, w kierunku zachodnim odchodzi wznosząca się pochylnia zakończona małym okienkiem, które wypada nieopodal półki w Studni Geriawitów (patrz: Studnia Anki – Sala Fakro – Łubinka).

Wracamy nad Studnie Urodzinowe. Trawersując nad nimi dostajemy się do okna, za którym zaczyna się 37 m długości Korytarz Pokuty. Za oknem 2 m próg sprowadza do niedużej salki. W jej przeciwległym końcu, po prawej stronie znajduje się wąskie, szczelinowe przejście (Z2) do dalszej wąskiej, niskiej i uciążliwej części korytarza. Korytarz Pokuty urywa się do salki 6m bardzo stromą pochylnią. W stropie salki, w sąsiedztwie końca Korytarza Pokuty znajduje się wylot niezbadanego, wznoszącego się korytarzyka, z którego wypływa okresowy, niewielki ciek wodny.

Wspomniana salka przez wysokie przewężenie łączy się z następną, w dnie której zaczyna się Studnia Gaździnki (P.22). 4 m poniżej wąskiego wejścia w studni znajduje się szeroka półka, z której w najodleglejszym miejscu odchodzi w dół ślepy stromy korytarzyk. Poniżej półki studnia kontynuuje się do kolejnej, poniżej której Studnia Gaździnki przybiera ładny, regularny kształt rury o średnicy około 3 m . Z litego dna studni, na wysokości około 2 m odchodzi wąska, skośna szczelina, która doprowadza nad kolejną, niewielką studzienkę (P.6). Poniżej niej znajduje się Salka w Stropie. Ma ona zawaliskowe dno. W północnej części znajduje się wylot studni, łączącej się z Salą Fakro. Z tego miejsca do południowej krawędzi sali (ok. 10 m od Studni Kopernika idąc wzdłuż ściany w górę) jest 90 m głębokości.

Z Salki w Stropie, w kierunku SW, przechodząc między blokami skalnymi dostajemy się do wysokiego, szerokiego na 2 m meandra, do którego, z lewej strony, z niskiego korytarzyka dopływa stały ciek wodny – Kozia Woda. Na dnie meandra leżą duże bloki skalne. W stropie widoczny jest wylot niezbadanego komina. Po parunastu metrach w stropie odsłania się wylot kolejnego niezbadanego komina. Na ścianach meandra występują liczne, duże grzybki naciekowe. Po 15 m, licząc od początku, meander zwęża się, obniża i po 3 metrach urywa śliską, 2 m pochylnią, po której spływa woda. Pochylnia doprowadza do Sali Ósemki. Ma ona około 15 m długości i 5-9 m szerokości. W części południowej odchodzi na zachód niezbadany meander.

W tej części, w stropie znajduje się wylot wysokiego komina. W najniższej części sali, idąc za wodą, odnajdujemy, między ścianą a zawaliskiem, wejście do studzienki (P.9). Rozwinęła się ona na szczelinie o przebiegu NS. Na tej samej szczelinie rozwinęła się górna część Studni Czesanki (P.130), do której wąskie wejście znajduje się poniżej wspomnianej studzienki. Górną część studni stanowi wąska (0,6 – 1,0m) pionowa szczelina, dnem której początkowo płynie Kozia Woda. 7 m niżej, licząc od początku studni dno szczeliny urywa się i woda opada pionowo w dół, a studnia rozszerza się.

My, odchodząc od wody, dalszą drogę kontynuujemy wąską szczeliną. Około 1,5 m od miejsca, gdzie dno szczeliny urywa się, przechodzimy na ogromny blok skalny w niej zaklinowany ( ok. 5 m długości) i wiszący nad dalszą częścią studni. Trawersując lekko w dół szczeliną dochodzimy nad 8 m zjazd, który sprowadza nas do Zakamarka – salki „zawieszonej” w Czesance.W zachodniej części Zakamarka odchodzi Stracony Meander. Ma on 18 m długości, jest stromy i wąski, kończy się długą niedostępną dla człowieka szczeliną. W górnej części Zakamarka, około 10 m nad dnem, na przedłużeniu szczeliny NS znajduje się wlot do studni o średnicy ok. 1,5 m. Studnia ta jest równoległa do Czesanki i prawdopodobnie wpada do niej na wysokości ok. 40 m nad dnem (niezbadane).

Wracamy do Zakamarka. Do dolnej części Czesanki prowadzą 3 drogi: w części północno-zachodniej przez 3-4 m, wąską pionową szczelinę otwierającą się na końcu (105 m do dna); w części wschodniej przez 2-3 m pionową szczelinę otwierającą się na końcu (107m do dna); w części północnej przez niewielką przegrodę skalną. Studnia Czesanka poniżej Zakamarka ma podłużny kształt . W jej północnej, górnej części widoczny jest wlot do równoległej studni, do której wpada większość Koziej Wody (niezbadana) i której wylot prawdopodobnie znajduje się około 20 m nad dnem. Dno studni stanowi dużej miąższości zawalisko, przez które prowadzi droga do dalszej części tego ciągu.

Zawalisko na dnie Studni Czesanki ma ponad 14 m miąższości. Wejście do niego znajduje się w najniższej części dna studni. Parę metrów poniżej znajduje się mała salka z niedużymi kominkami po lewej. Po prawej wchodzimy między zaklinowane bloki skalne i przeciskając się między nimi schodzimy w dół: po prawej mamy litą ścianę, po lewej zawalisko. Po około 14 m w pionie wychodzimy z zawaliska do korytarza, który zaczyna Czarny Ląd – partie jaskini, które rozwinęły się na kontakcie wapieni (od strony południowej) i czarnych łupków (od strony północnej). Czarny Ląd biegnie generalnie w kierunku zachodnim i kończy się na Sali na Luzie.

Korytarz rozpoczynający Czarny Ląd opada stromo w dół. Jest wysoki. Po częściowo zawaliskowym progu (R.6) spływa Kozia Woda. Dno poniżej usłane płytami z łupów po paru metrach zwęża się i obniża, a płyty blokują dalsze przejście. Obejście znajduje się przez niewielka salkę wymytą w wapieniu. Za przewężeniem korytarz ponownie rozszerza się i robi się wysoki (5-6 m). Po około 15 m, po przejściu stromej, śliskiej pochylni, korytarz urywa się 20 m Wodospadem Wiktorii, gdzie Kozia Woda wąską strugą opada w dół. Wodospad Wiktorii zajmuje wschodnią część dużej sali o pochyłym, zawaliskowym dnie. Sala ma 25 m długości i 16-20 m szerokości w części wschodniej oraz 8 m szerokości w części zachodniej. Ze stropu sali odchodzą dwa kominy: jeden rozwinięty na kontakcie wapieni i łupków z wylotem ponad 20 m nad dnem salki; drugi w południowej części salki, początkowo dużej średnicy z widoczną wąską szczeliną w stropie (oba kominy niezbadane).

W najniższej części sali z Wodospadem Wiktorii znajduje się wąskie przejście do kolejnej dużej sali o długości 18m i szerokości do 9 m. Po paru metrach od wejścia, po północnej stronie, spod ściany wypływa Kozia Woda, która dostaje się tu przez zawalisko z sali z Wodospadem Wiktorii i nieco dalej wpada do Nilu (patrz dalej). We wschodnim krańcu sali z niskiego korytarzyka wypływa duża ilość wody, tworząc podziemny potok – Nil. Miejsce wypływu zostało nazwane Źródłem Nilu. Nil po paru metrach wpada w zawalisko. W najniższej części sali, za dużym blokiem skalnym odchodzi niski (do 0,7 m), ale szeroki (do paru m) Korytarz Ludożerców. Po jego lewej stronie widoczne jest koryto po wysokich stanach wody. Korytarz ten po ok. 15 m łączy się z Korytarzem Słoni (patrz dalej).

Wracamy do sali z Wodospadem Wiktorii. W jej najdalszym zachodnim krańcu znajduje się wejście do niskiego, częściowo zagruzowanego meandra, opadającego lekko w dół. Po 9 m w dnie odsłania się częściowo zagruzowane wejście do studzienki, która wpada do Korytarza Słoni. Za studzienką meander wznosi się i po paru metrach urywa się studzienką P.9, która też wpada do Korytarza Słoni. Korytarz ten ma 73 m długości, 4 – 8 m szerokości i średnio 6 m wysokości. Po 33 m licząc od zjazdu z zgruzowanego meanderka korytarz skręca w lewo. Tu, na zakręcie widoczny jest w stropie wylot dużego komina z niedużym ciekiem wodnym. 12 m dalej, po lewej stronie odchodzi w dół zawaliskowa pochylnia, która doprowadza do Nilu. Spada on niewielką kaskadą i po paru metrach ginie w wąskim, niskim korytarzyku.

Zawalisko na dnie Studni Czesanki ma ponad 14 m miąższości. Wejście do niego znajduje się w najniższej części dna studni. Parę metrów poniżej znajduje się mała salka z niedużymi kominkami po lewej. Po prawej wchodzimy między zaklinowane bloki skalne i przeciskając się między nimi schodzimy w dół: po prawej mamy litą ścianę, po lewej zawalisko. Po około 14 m w pionie wychodzimy z zawaliska do korytarza, który zaczyna Czarny Ląd – partie jaskini, które rozwinęły się na kontakcie wapieni (od strony południowej) i czarnych łupków (od strony północnej). Czarny Ląd biegnie generalnie w kierunku zachodnim i kończy się na Sali na Luzie.

Korytarz rozpoczynający Czarny Ląd opada stromo w dół. Jest wysoki. Po częściowo zawaliskowym progu (R.6) spływa Kozia Woda. Dno poniżej usłane płytami z łupów po paru metrach zwęża się i obniża, a płyty blokują dalsze przejście. Obejście znajduje się przez niewielka salkę wymytą w wapieniu. Za przewężeniem korytarz ponownie rozszerza się i robi się wysoki (5-6 m). Po około 15 m, po przejściu stromej, śliskiej pochylni, korytarz urywa się 20 m Wodospadem Wiktorii, gdzie Kozia Woda wąską strugą opada w dół. Wodospad Wiktorii zajmuje wschodnią część dużej sali o pochyłym, zawaliskowym dnie. Sala ma 25 m długości i 16-20 m szerokości w części wschodniej oraz 8 m szerokości w części zachodniej. Ze stropu sali odchodzą dwa kominy: jeden rozwinięty na kontakcie wapieni i łupków z wylotem ponad 20 m nad dnem salki; drugi w południowej części salki, początkowo dużej średnicy z widoczną wąską szczeliną w stropie (oba kominy niezbadane).

W najniższej części sali z Wodospadem Wiktorii znajduje się wąskie przejście do kolejnej dużej sali o długości 18m i szerokości do 9 m. Po paru metrach od wejścia, po północnej stronie, spod ściany wypływa Kozia Woda, która dostaje się tu przez zawalisko z sali z Wodospadem Wiktorii i nieco dalej wpada do Nilu (patrz dalej). We wschodnim krańcu sali z niskiego korytarzyka wypływa duża ilość wody, tworząc podziemny potok – Nil. Miejsce wypływu zostało nazwane Źródłem Nilu. Nil po paru metrach wpada w zawalisko. W najniższej części sali, za dużym blokiem skalnym odchodzi niski (do 0,7 m), ale szeroki (do paru m) Korytarz Ludożerców. Po jego lewej stronie widoczne jest koryto po wysokich stanach wody. Korytarz ten po ok. 15 m łączy się z Korytarzem Słoni (patrz dalej).

Wracamy do sali z Wodospadem Wiktorii. W jej najdalszym zachodnim krańcu znajduje się wejście do niskiego, częściowo zagruzowanego meandra, opadającego lekko w dół. Po 9 m w dnie odsłania się częściowo zagruzowane wejście do studzienki, która wpada do Korytarza Słoni. Za studzienką meander wznosi się i po paru metrach urywa się studzienką P.9, która też wpada do Korytarza Słoni. Korytarz ten ma 73 m długości, 4 – 8 m szerokości i średnio 6 m wysokości. Po 33 m licząc od zjazdu z zgruzowanego meanderka korytarz skręca w lewo. Tu, na zakręcie widoczny jest w stropie wylot dużego komina z niedużym ciekiem wodnym. 12 m dalej, po lewej stronie odchodzi w dół zawaliskowa pochylnia, która doprowadza do Nilu. Spada on niewielką kaskadą i po paru metrach ginie w wąskim, niskim korytarzyku.

Wracamy do Korytarza Słoni. Parę metrów dalej w zawalisku, poniżej 2 m progu odsłania się nieduże wejście do niezbadanego korytarza . Znajdujący się lekko na lewo korytarz kończy się po parunastu metrach w zawalisku. Tu kończy się Korytarz Słoni. Jaskinia kontynuuje się w kierunku zachodnim, gdzie odchodzi niski, ale szeroki „stary” meander, z głęboką szczeliną erozyjną w dnie i wtórnie rozmytymi naciekami. Po 18 m dochodzimy do wielkiego bloku skalnego, za którym znajduje się niska (do 1,2 m) i rozległa Salka z Tantamem. Idąc przez nią lub przed wspomnianym dużym blokiem skalnym odnajdujemy niewielki próg (1,5m), który prowadzi do niedużego zawaliska oddzielającego meander od Sali na Wielkim Luzie. Do sali dostajemy się przez 2,5 m próg. Sala na Wielkim Luzie jak większość Czarnego Lądu utworzyła się na kontakcie wapieni i łupków. Dno jej jest strome, o upadzie w kierunku południowym, zbudowane z łupków lub rumoszu z ich przewagą. W stropie północnej części sali widoczny jest wylot niezbadanego komina ze stałym ciekiem wodnym. Idąc najniższą częścią sali (częściowo za ciekiem z komina) dochodzimy do stosunkowo niskiego ( 1-3m), wtórnie rozmytego korytarza o łącznej długości 15 m. Na jego końcu, w niewielkiej odległości od siebie znajdują się dwie wąskie studzienki, na dnie których wyraźnie słychać przepływ wody.

Wracamy do górnej części Sali na Wielkim Luzie. Trawersując po ruchomych blokach skalnych dochodzimy do niskiego korytarzyka, za którym znajduje się górna część Sali na Luzie. Z dużych bloków skalnych, które dominują w tej części zjeżdżamy parę metrów na skośne dno dolnej części tej sali. Ma ono blisko 20 m długości. Spod progu, którym dostaliśmy się do dolnej części, możemy przejść trawersem z powrotem do dolnej części poprzedniej sali (trudno).

W najniższej, zachodniej części Sali na Luzie między dużymi blokami skalnymi znajduje się wejście do Meandra Ebola. Początkowo meander jest niski. Po 10 m, poniżej 1,5 m progu staje się wąski (do 2 m) i wysoki (do 8 m), często z zaklinowanymi, w połowie wysokości, blokami skalnymi. Przy niektórych zakrętach meandra odchodzą do góry wąskie pochylnie, które często łączą się ze sobą (nieskartowane). Po 40 m (licząc od początku meandra) ten wyraźnie skręca na NNE i zmienia swoją szerokość do 0,6 m, przy wysokości 5-6 m. Po 20 m meander wpada do salki z 1,5 m progiem. Z dna salki odchodzą dwa ciągi: jeden do Nilu, drugi w kierunku Syfonu Sądeczoków. Z dna salki, w kierunku SW odchodzi niski, myty korytarzyk. Po 18 m dochodzi do aktywnego ciągu z płynącym Nilem. Tworzy on tu ładną 2 m kaskadę, poniżej której swój przepływ ogranicza do dna wąskiej, niskiej szczeliny. Idąc za wodą (niebezpiecznie w przypadku nagłego przyboru wody) dochodzimy w okolice dna salki, do której możemy dostać od góry przez 3 m przewieszony próg (patrz dalej).

Wracamy do dna salki z 1,5 m progiem. Idąc lekko do góry meandrem dochodzimy po paru metrach do przewężenia, za którym dno urywa się 3 m progiem. Poniżej znajduje się salka, do której ze wschodniej strony dopływa niewielki ciek wodny. W dolnej części, po lewej stronie z niskiego korytarzyka (patrz wyżej) wypływa Nil. Po ponad 5 m, idąc za wodą, natrafiamy na zawalisko. Nil płynie dnem meandra, a dalsza droga przebiega między skalnymi blokami. Po przejściu zawaliska znowu dochodzimy do podziemnego potoku. Meander ma do 1 m szerokości i 3-4 wysokości. 8 m dalej napotykamy przewężenie i głęboką wodę niewielkiego rozlewiska, które uniemożliwiają przejście dnem. Powyżej 2,5 m progu znajduje się obejście potoku. Tu też znajduje się wejście do dwupoziomych partii znajdujących się powyżej ciągu do Syfonu Sądeczoków (nieskartowane). Z obejścia schodzimy stromą, krótką pochylnią do wody. Na prawo, w wymyciu meandra utworzyła się niewielka sucha salka. Na przedłużeniu woda spada 2 m kaskadą (I Katarakta) do niewielkiej salki i stamtąd 9 m stromą pochylnią (II Katarakta) do poziomego, wysokiego korytarza.

Około 7 m dalej korytarz nagle obniża się, a woda wpada do niewielkiego syfonu. Syfon w linii prostej ma około 5 m długości, tyle samo co równoległy do niego korytarzyk o średnicy około 1 m. Dochodzimy do wypływu Nilu z syfonu, który tu swój przebieg ogranicza do wąskiego, głębokiego koryta. Po paru metrach po lewej stronie odnajdujemy wygodną półkę, z której zjeżdżamy do salki pod III Kataraktą. Sama Katarakta ma 4 m wysokości, towarzysząca jej studzienka 7m. Parę metrów dalej woda wpada, w niemożliwe do przejścia zawalisko. Wspinamy się lewą stroną do dużej, zawaliskowej sali (12 m długości, 7 m szerokości). W jej stropie znajduje się niezbadany komin. Po przeciwległej stronie sali, poniżej 3,5 m progu, znowu wracamy do Nilu. Po 23 m i dwóch zakrętach dochodzimy meandrem do rozdroża. W prawo, do góry odchodzi stroma pochylnia, która po paru metrach przekształca się w niską, pochyłą szczelinę. Paręnaście metrów dalej dalszą drogę w tym ciągu zamykają polewy naciekowe.

Wracamy do rozdroża. W lewo, na zachód, w odległości 5 m znajduje się Syfon Sądeczoków (tafla wody ok. 2 x 2 m, głębokość trudna do określenia). Syfon ten położony jest na głębokości -444 m.

Opracowała: Anna Antkiewicz. [archiwalny tekst oryginalny]