Historia Sądeckiego Klubu Taternictwa Jaskiniowego
Historia SKTJ PTTK Nowy Sącz
Na dobry początek za okres 1984-1989 z okazji 40 rocznicy założenia klubu
Historia SKTJ przy Oddziale „Beskid” PTTK w Nowym Sączu rozpoczęła się w dniu 23.01.1984 r. podczas zebrania zarządu oddziału, na które zaproszono pomysłodawców założenia klubu jaskiniowego w Nowym Sączu: Annę Antkiewicz-Hancbach i Krzysztofa Hancbacha, instruktorów taternictwa jaskiniowego Polskiego Związku Alpinizmu. Pomysłodawcy zaprezentowali pomysł założenia klubu jego przeprowadzenia oraz przedstawili gwarancje jego powodzenia. Pomysł okazał się na tyle dobry, że trafił do wyobraźni członków zarządu oddziału i został pozytywnie przyjęty.
Na początek zarząd podjął decyzję o ogłoszeniu i rozpoczęciu kursu w dniu 16.02.1984 r. po wcześniejszym oplakatowaniu miasta na koszt oddziału. Następnym etapem było zorganizowanie i przeprowadzenie przez pomysłodawców Zebrania Założycielskiego Klubu w obecności co najmniej 15. założycieli (warunek zgodny ze statutem PTTK). Ostateczną decyzję Zarząd Oddziału miał podjąć po przedstawieniu protokołu zebrania założycielskiego.
Zapewne zarząd chciał nas w ten sposób sprawdzić, czy organizacyjnie damy sobie radę i czy wystarczająco dużo chętnych zgromadzimy. Nie wystraszyli nas zbytnio i wszystko po kolei zorganizowaliśmy łącznie z ostatecznym dogadaniem się z Katowickim Klubem Speleologicznym, którego klub sądecki miał zostać sekcją z ramienia Komisji Taternictwa Jaskiniowego Polskiego Związku Alpinizmu. Czasu było dość dużo, więc obydwoje pojechaliśmy na obóz tatrzański KKS, podczas którego ostatecznie ustaliliśmy warunki zawiązania sekcji.
Do Sącza wróciliśmy 10.02.1984 r., a 16.02.1984 r. rozpoczęliśmy część informacyjną kursu dwoma atrakcyjnymi prelekcjami: Anki o kobiecej wyprawie do Provatiny w 1981 r. (najgłębsza studnia Europy -407 m) i moją o wyprawie centralnej do Jean Bernard 1980 r. (najgłębsza jaskinia świata -1358 m). I tu nasze niemiłe zaskoczenie, bo na kurs zapisało się wtedy 5 osób, chociaż slajdy oglądało znacznie więcej w tym wysłannicy z zarządu PTTK, którzy pewnie nas podpatrywali, co umiemy i czy się na tym odpowiednio dobrze znamy. Nie przejmując się zbytnio, ogłosiliśmy zarządowi termin zebrania założycielskiego na dzień 20.02.1984.
Metodami śledczymi odłowiliśmy jeszcze paru kandydatów na kurs, oraz kilka Anki koleżanek z mężami, którzy liczebnie wsparli naszą inicjatywę powołania klubu. W dniu 20.02.1984 r. przeprowadziliśmy zebranie założycielskie, w którym uczestniczyło 20 osób. Formalności zostały dopełnione, zebranie zatwierdziło regulamin przez nas opracowany. Wybraliśmy Annę Antkiewicz-Hancbach na Prezesa Klubu oraz pozostałych członków Zarządu Klubu: Krzysztof Hancbach wiceprezes i zarazem kierownik szkolenia, Jacek Koszkul sekretarz, Halina Żelasko skarbnik, Krzysztof Świerczewski członek zarządu. Wybraliśmy też Komisję Rewizyjną Klubu: Wojciech Topór przewodniczący, Jolanta Skoczeń sekretarz, Jerzy Lorek członek komisji. Pozostali członkowie założyciele to: Roman Baran, Elżbieta Ogórek, Jadwiga Kmiecik, Marian Kożuch, Anna Wardęga, Andrzej Waśko, Ewa Ziemnik oraz Anna Bomba, Elżbieta Dyngosz, Małgorzata Lipińska-Koszkul, Halina i Marek Piszczek.
Rok 1984
Jak się później zorientowaliśmy wszystkie osoby wybrane do zarządu, to te, które były na rozpoczęciu kursu w dniu 16.02.1984 r. Tego samego dnia dokumenty z Zebrania Założycielskiego oraz wniosek o powołanie Klubu przez Zarząd Oddziału PTTK złożyliśmy w sekretariacie. Na najbliższym zebraniu zarządu w dniu 27.02.1984, w naszej obecności, klub jaskiniowy na razie bez nazwy został powołany do działania w strukturach Oddziału „Beskid” PTTK jako Komisja doradcza zarządu. Obiecano nam pieczątki oraz ku naszemu miłemu zaskoczeniu przyznano klubowi dofinansowanie w kw. 145 tys. starych złotych. Życzono nam też sukcesów organizacyjnych i odkrycia wielu nowych jaskiń. Do ustalenia nazwy klubu doszło po dwóch tygodniach trudnych rozmów, bo zaproponowana Zarządowi Oddziału nazwa nie była zrozumiała.
Po załatwieniu formalności z Polskim Związkiem Alpinizmu poprzez KKS klub zaczął fizycznie istnieć i działać jako sekcja Katowickiego Klubu Speleologicznego. Zanim zarząd klubu zaczął regularnie działać, my już mieliśmy jasny i gotowy plan jak go zorganizować i to przeprowadzić, unikając przy tym wszelkich błędów, jakie popełniły inne, wcześniej założone kluby jaskiniowe.
Rok 1985-1
Do podstawowych założeń należało:
- usamodzielnienie klubu w PZA do maksimum 5 lat, by zbyt długo nie obciążać KKS,
- wyszkolenie jak największej ilości kursantów i doprowadzenie do zdobycia przez nich jak najwyższych uprawnień,
- zorganizowanie maksymalnie dużo wyjazdów szkoleniowych skałkowych i jaskiniowych,
- zorganizowanie 4 obozów tatrzańskich rocznie w stałych terminach odbywających się bez względu na ilość chętnych,
- organizowanie co roku kursu podstawowego,
- zorganizowanie magazynu i systematyczny zakup sprzętu dobrej jakości,
- zorganizowanie miłego życia klubowego,
- założenie biblioteczki z materiałami szkoleniowymi i jaskiniowymi biuletynami klubowymi,
- założenie kroniki i prowadzenie dokumentacji fotograficznej, wprowadzenie listy rankingowej, oczywiście reklama i dobre kontakty ze wszystkimi itd.
Długo by wymieniać. Oczywiście celem nadrzędnym było chodzić i eksplorować jaskinie jak najwięcej, jak najczęściej, jak najsprawniej.
Rok 1985-2
Wykłady pierwszego kursu taternictwa jaskiniowego dla początkujących rozpoczęliśmy 15.03.1984 r. po dodatkowym plakatowym ogłoszeniu z ponowną prelekcją w dniu 07.03.1984 r. z którą gościliśmy tym razem w EMPIK.
Po pierwszych kilku wykładach rozpoczęliśmy praktyczną część kursu na skałkach w Rożnowie, a później pojechaliśmy do jaskiń na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Szkolenie było możliwe tylko dzięki wykorzystaniu naszego prywatnego sprzętu. W tamtych czasach kupowało się sprzęt za granicą, podczas wypraw do jaskiń alpejskich. W Polsce było możliwe zakupienie tylko małej ilości niskiej jakości lin, taśm, karabinków strażackich oraz tkanin powlekanych PCV i ortalionu. Cała produkcja lin i taśm była reglamentowana, bo głównie produkowana na potrzeby wojska. Wraz z rozpoczęciem kursu rozpoczęliśmy zakupy potrzebnych materiałów i mając duże doświadczenie w produkcji odzieży taternickiej, uprzęży i kombinezonów rozpoczęliśmy ich chałupnicze wytwarzanie, dla członków klubu, tak aby zdążyć przed obozem tatrzańskim. Później rozszerzyliśmy produkcję o cały asortyment plecaków i odzieży wodoodpornej powierzchniowej.
Rok 1986
Nasze mieszkanie przez wiele lat bardziej przypominało warsztat kaletniczo-krawiecki, a nie zwykłe mieszkanie. Bardzo pomógł też KKS, wypożyczając nam na dłuższy czas znaczną ilość różnego sprzętu.
Pierwszych zakupów osobistego zaciskowego sprzętu jaskiniowego dokonaliśmy latem 1984 r. w drodze na wyprawę do jaskiń Alp Apuańskich. Aby dokonać zakupu, trzeba było za prywatne pieniądze kupić dewizy. Przywieź sprzęt i przez zaprzyjaźniony Komis (w Katowicach) dokonać pozornej sprzedaży i zakupu przy okazji tracąc część zainwestowanych pieniędzy na prowizję i podatek. Teraz mając rachunek, możliwe było skorzystanie z dotacji udzielonej nam przez Zarząd Oddziału PTTK. Taką operację musieliśmy przeprowadzać każdego roku.
Pierwsze 5 lat istnienia klubu z powodu licznych obowiązków upłynęło nam bardzo szybko i sprawnie. Udało się nawet rozpocząć eksplorację i poszukiwanie jaskiń na terenie Beskidów, Pogórza Rożnowskiego, Pienin i na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Po pierwszych sukcesach eksploracyjnych na terenie Beskidów rozpoczęliśmy w Tatrach, we współpracy z KKS eksplorację w jaskini „Za Siedmiu Progami”, organizując samodzielne biwaki jaskiniowe.
Rok 1987-1
W tym okresie do końca 1989 r. można odnotować kilka wartościowych przejść sportowo-poznawczych takich jak:
- pierwsze przejście integralne Bandziocha Kominiarskiego – z dojściem do 7 den i górnego otworu (osiągnięta deniwelacja przejścia ok. 1440 m) w zespole 5 osób (w tym 3 kobiety) w dniach 12-16.03.1988 r. z biwakiem z dolnego otworu zimą 99 godz. (bez spania 62 godz.),
- w obrębie Systemu Wielkiej Śnieżnej: Wielka Śnieżna –743, Śnieżna Syfon Dominiki -640, Śnieżna -520, Śnieżna Partie Wrocławskie, Nad Kotliny do połączenia ze Śnieżną -450,
- Śnieżna Studnia –500,
- trawers Ptasia Studnia-Lodowa Litworowa z zejściem do dna -Szczelina Strzygi -352 (od dołu Wielkiej Świstówki, po uprzednim oporęczowaniu nowej drogi dojścia do otworów zimą,
- Śnieżna Studnia -692 m, do Syfonu Drzemiącego, pierwsze przejście bez biwaku,
- Marmurowa w zespole kobiecym (bez Anny Antkiewicz-Hancbach).
Wielu członków regularnie wspinało się w Tatrach Wysokich. W dniach 04-14.06.1987 odbył się też nasz pierwszy klubowy wyjazd zagraniczny do jaskiń Silickiej Planiny (Slvovensky Kras) i Gór Bukowych (Also-Hegy).
Rok 1987-2
W roku 1989 zorganizowaliśmy, z okazji 5-lecia SKTJ i 55. Walnego Zjazdu Oddziału „Beskid” PTTK, wystawę fotograficzną naszych dokonań. Zdjęcia głównie: Krzysztofa Hancbacha oraz Anny Antkiewicz-Hancbach, Krzysztofa Świerczewskiego i Romana Barana.
W dniu 14.12.1988 r. SKTJ PTTK wstąpił w struktury PZA jako samodzielnie działający klub. Plan został wykonany w niespełna 5 lat. Tak naprawdę to od pierwszego dnia istnienia klubu musieliśmy i byliśmy samodzielni, tylko brak odpowiedniej ilości osób z odpowiednimi uprawnieniami alpinistycznymi ograniczał naszą bezpośrednią przynależność do PZA. Tym niemniej pomoc sprzętowa i zwierzchnictwo ze strony KKS pomogło nam rozwinąć skrzydła i zrobić znacznie więcej niż na początku się spodziewaliśmy. Duże znaczenie miał też czynnik koleżeńskiej rywalizacji, ale i współpracy, często działaliśmy razem i na wspólne efekty. Szczególnie dotyczyło to eksploracji jaskini Za Siedmiu Progami.
Etapem przejściowym, ale decydującym o powodzeniu w podjęciu eksploracji w Tatrach, była eksploracja jaskiń fliszowych występujących na naszym terenie. Zawsze przez nas była stawiana w SKTJ potrzeba eksploracji jako wartość nadrzędna, bo dzięki odkrywaniu nowych jaskiń mieliśmy, „na co dzień” gdzie chodzić nie powtarzając tych samych przejść. Ponadto młodzi odkrywcy szybko doskonalili swoje umiejętności a klub zdobywał pozycję w kręgach jaskiniowych jak i w oddziale PTTK, poprzez namacalne dowody swojej działalności – nowe odkryte, często duże jaskinie.
Rok 1988
To, co robiliśmy prywatnie poza działalnością z SKTJ, uczestnicząc w alpejskich jaskiniowych wyprawach eksploracyjnych i tatrzańskich biwakach eksploracyjnych z KKS, też było dla „młodych” najlepszym przykładem do naśladowania, choć na mniejszą skalę, ale wystarczyło, by zachęcić ich do prowadzenia samodzielnej klubowej eksploracji jaskiń fliszowych. Dzięki tym taktycznym posunięciom na wyniki nie trzeba było długo czekać. Byli i są tacy, którzy mówią, że mieliśmy dużo szczęścia i zgadzam się z tą opinią, ale samo szczęście nie wystarczy, trzeba je sprowokować rzetelną i systematyczną pracą u podstaw, którą musieliśmy wykonać tylko we dwoje, nikt za nas tego nie zrobił.
Dom nasz był zawsze i dla każdego pełen jaskiń, ale i pomysłów jak do nich „dojść” i jak swoje i nasze marzenia zrealizować.
Ktoś powie, po co tyle teoretyzowania, przydałyby się jakieś statystyki, proszę bardzo, ale bez tabelek, razem za pięć lat, bo wychodzą ułamki.
Kursantów przyjęliśmy:
- na 5 kursów I stopnia – 65 osób, kurs ukończyły 33
- na 4 kursy II stopnia – 24 osoby, kurs ukończyło 16
- na 3 kursy III stopnia – 15 osób, kurs ukończyło 15
Rok 1989-1
Na zakończenie ostatniego kursu III stopnia wiosną 1989 r. liczni członkowie klubu odbyli szkolenie unifikacyjne z auto-ratownictwa i ratownictwa jaskiniowego. Manewry ratownicze były przeprowadzone specjalnie dla naszego klubu przez Komisję Szkolenia KTJ PZA w Dolinie Będkowskiej pod Krakowem.
Stopień kandydata taternictwa jaskiniowego uzyskało 15 osób, stopień samodzielnego taternika jaskiniowego uzyskało 5 osób. Klubowa Komisja Szkolenia powiększyła się o kolejnego trzeciego instruktora.
W tym okresie na dzień 21.03.1989 r. odbytego Walnego Zebrania SKTJ PTTK klub liczył 25 osób w tym członkowie rzeczywiści: Anna Antkiewicz-Hancbach Prezes, Krzysztof Hancbach wiceprezes, Jacek Koszkul sekretarz, Barbara Koterla skarbnik, Paweł Wańczyk członek zarządu do spraw sprzętu, Edward Borek przewodniczący Komisji Rewizyjnej Klubu, Ewa Śliwa i Roman Baran członkowie KRK, Anna Chochorowska, Krzysztof Faron, Wiesław Ignacyk, Marek Marciszewski, Paweł Rams, Jolanta Skoczeń, Krzysztof Świerczewski, Elżbieta Wańczyk, Bronisław Wardęga, Czesław Zabrzeński, oraz członkowie uczestnicy: Dariusz Borek, Beata Nowak, Natalia Pustułka, Tomasz Tischner, Paweł Irzyk, Zygmunt Opiło. Klubowa Komisja Szkolenia: Krzysztof Hancbach – kierownik, Anna Antkiewicz-Hancbach i Marek Marciszewski członkowie komisji.
W okresie od początku roku 1985 do dnia 21.03.1989 r. Członkami klubu w różnych okresach byli też: Józef Augustyn, Józef Biel, Olga Czerwińska, Marian Florczyk, Paweł Golonka, Wiesław Górniak, Jadwiga Król, Jadwiga Ligęza, Mieczysław Nowak, Bożena Osuch, Lucyna Panasiewicz, Marian Poręba, Oskar Rundstuk, Stanisław Rysiewicz, Bogdan Słowiński, Marta Śliwa, Lidia Wańczyk, Maria Zięba.
Rok 1989-2
Przeprowadziliśmy łącznie 134 akcje jaskiniowe tatrzańskie, z czego w ostatnim roku 88/89 około 50% akcji prowadzili członkowie spoza kadry instruktorskiej. Łącznie osobo-wejść jaskiniowych było ok. 660, dodatkowo podczas pierwszego wyjazdu zagranicznego (4-14.06.1987 Słowacja-Węgry) – 45 osobo-wejść do 9 jaskiń. Z innymi klubami osobo-wejść ok. 40. W ramach współpracy z zagranicą wielokrotnie gościliśmy na tatrzańskich obozach klubowych grotołazów z NRD (Drezno), Czechy (Praga), Węgry (Budapeszt).
Pierwsza eksploracja nowej jaskini w rejonie Ojcowa przeprowadził w dniu 01.06.1985 r. Roman Baran. W dniu 18.10.1987 r. Paweł. Rams odkrywa Jaskinię Szkieletową w skałach w Rożnowie o długości 106 m i deniwelacji 17 m. Dalszą eksplorację prowadzą członkowie klubu bez większych efektów i zakończono ją wykonaniem pomiarów i opracowaniem dokumentacji przez Annę Antkiewicz-Hancbach. W roku 1988 r. rozpoczął poszukiwanie i eksplorację jaskiń (6 wyjazdów) Edward Borek z głównie Pawłem Ramsem i Krzysztofem Faronem. W dniu 21.09.1988 r. zostaje odkryta Jaskinia Niedźwiedzia (Beskid Sądecki, Barnowiec) przez Edwarda Borka wraz z członkami szkolnego Koła Geograficznego w Nawojowej. Do stycznia 1989 roku były odkrywane przez E. Borka kolejne partie, została też sporządzona dokumentacja kartograficzną i opisową z udziałem członków SKTJ. Jaskinia Niedźwiedzia w tym czasie przy długości 340 m była drugą najdłuższą jaskinią fliszową Polski. W kolejnych latach za sprawą działań głównego odkrywcy oraz członków SKTJ Jaskinia Niedźwiedzia osiąga długość 611 m, jednak po zawale część nowych partii od jesieni 1988 r. jest niedostępna.
Rok 1989-3
Pierwszy tatrzański biwak eksploracyjny całkowicie klubowy odbył się w dniach 31.01-06.02.1988 r. w jaskini Za Siedmiu Progami (System Wysokiej) pod kier. A. Antkiewicz-Hancbach. Zespół działał z wynikiem pozytywnym w ciągu Trzech Muszkieterów, który został przedłużony o kilka metrów na dnie. Ponadto dokonano połączenia tego ciągu przez odkryte wtedy Piekiełko z partiami pod Studnią Lecha (Wałęsy) w rejonie ówczesnego dna systemu. Na początku roku 1989 odbyły się 2 biwaki eksploracyjne w jaskini „Za Siedmiu Progami” w tym 143-godzinny. Podczas biwaków (zespoły 5 i 6-osobowe) kopały w Syfonie Ogrodników w najwyższych partiach systemu jaskiniowemu Wysokiej, dochodząc za jego przegięcie.
Pięć lat klubu świętowaliśmy na wyjątkowo uroczystych obchodach na terenie Stanicy Żeglarskiej PTTK w Znamirowicach, na które przyjechali członkowie klubów z Katowic, Wałbrzycha, Zakopanego Wrocławia i Warszawy oraz inne osoby, które do tej pory wiele nam pomogły. Mieliśmy w końcu okazję pochwalić się, co zrobiliśmy i jakie mamy plany na kolejne pięć lat, bo nie można zbyt daleko sięgać. Już wtedy było widać gołym okiem, że nasza działalność będzie zmierzać w kierunku eksploracji, w oparciu o posiadaną bazę tego co posiadaliśmy, przy jednoczesnym dbaniu o napływ nowych kadr (ale nie za wszelką cenę). W mieście tak małym jak Nowy Sącz nie można stworzyć klubu tak licznego jak w większych ośrodkach.
Rocznice założenia klubu 1985-1989
Wybiegając trochę do przodu w kolejne 5 lecie klubu, należy wspomnieć, że już na przełomie lat 1990-1991 zostają dokonane przez członków SKTJ bardzo duże odkrycia w tatrzańskiej jaskini Nad Dachem i Ptasiej Studni.
- Jaskinia nad Dachem zostaje pogłębiona i przyłączona do systemu Ptasia Studnia Lodowa Litworowa. Odkryte Partie Sądeckie posiadają długość 612 m i 111 m głębokości.
- W Ptasiej Studni z rejonu studni z Mostkiem Piratów zostają odkryte bardzo rozległe partie początkowo o długości 1200 m. i deniwelacji ok. 140 m (łącznie ponad 3 km). Ważniejsze wtedy odkryte formacje to: Komin Pustynna Burza, Meander Majowy, Studnia Romea i Julii, Studnia Oddziału PTTK „Beskid” oraz Jezioro Wielki Kłamca, największe tatrzańskie jezioro jaskiniowe.
Może Ciąg Dalszy Nastąpi…
Z dedykacją dla Członków Klubu w szczególności z okresu pierwszych 5 lat jego istnienia oraz pozostałych.
Krzysztof Hancbach
Jednocześnie przepraszam za zamieszczenie historycznych zdjęć bez pytania o zgodę.
Uzupełnieniem do artykułu „Historia SKTJ PTTK Nowy Sącz” jest artykuł:
Hancbach Krzysztof. Prawie humoreska. Jak doszło do powstania klubu jaskiniowego w Nowym Sączu. „Beskid” PTT Nowy Sącz nr 2/53 – 04/2004. s. 20-24. FDF… Dostęp internetowy PDF…
Artykuł jest też dostępny w dolnej części strony „Biogram” Anny Antkiewicz, pod tym samym tytułem.
Źródłowe materiały na stronie:
- Antkiewicz-Hancbach Anna, Hancbach Krzysztof. Cele taternictwa jaskiniowego. Informator 1984, str. 17, tamże grafiki i foto. [wyd. specjalne, egz. 1, ręcznie wyk. na okol. założenia SKTJ N.Sącz] PDF…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Klub w Nowym Sączu. Meander 1985, 9, s. 44-45. Strona artykuł…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Kronika SKTJ. Meander 1986, 11, s. 70. Strona artykułu… PDF KKS…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Kronika SKTJ. Meander 1987, 12, s. 87-93. PDF KKS…
- Antkiewicz Anna. Sądecka Sekcja KKS. Meander 2001, 15, s. 45. PDF KKS…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Hungarskie jaskinie hungarska technika. Meander 1987, 12, s. 76-80. Strona artykułu…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Bo Śnieżna to taka grota… Meander 1987, 12, s. 80-83. Strona artykułu…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Z cyklu: Syta akcja. Meander 1987, 12, s. 83-85. Strona artykułu…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Druga najdłuższa w Karpatach fliszowych. Eksplorancik 1990, 1(15), s.44, tamże foto. Strona artykułu…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Nowa jaskinia w Karpatach Fliszowych. KKS Meander 1987, 12, s. 71-75, tamże kartografia. Opracowanie dokumentacyjne na stronie… Dokumentacji z Meandra nr 12 – Strona dokumentacji… oraz PDF KKS…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Opuszczony problem. Eksplorancik 1990, 2(16), s. 28-29, tamże foto. Strona artykułu…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Nad Dachem – Część dokumentacyjna. Eksplorancik 1991, 1(17), s. 3-7, tamże kartografia 1990, przekrój techniczny 01.12.1990. Strona artykułu…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Partie Sądeckie w jaskini Nad Dachem. Taternik 1991, 1, s. 52. PZA-PDF…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Odkrycia w jaskini Nad Dachem. Tatry 1991, 2, s. 25. Strona artykułu…
- Antkiewicz-Hancbach Anna. Partie Sądeckie w Ptasiej. Jaskinie 1992, 1, s. 11. KTJ-PZA-PDF…
- Ganszer Jerzy. Wielka akcja. Zacisk 2001, 20, s. 14. [opracowanie na podstawie informacji Antkiewicz A.] FDF SBB…
- Hancbach Krzysztof. Korona Bańdziocha – 7 den. [opracowanie na podstawie notatki Antkiewicz-Hancbach Anny] Strona artykułu…
- Hancbach Anna i Krzysztof. Fot. arch. Antkiewicz-Hancbach Anna. Sądeckie lochy – 1989. Strona artykuł…
- Hancbach Krzysztof. Partie Sądeckie – Nad Dachem, Ptasia Studnia. Strona artykułu…
- Hancbach Krzysztof. O kobiecie której pasją życia były jaskinie 1953 -2004. „Beskid” PTT Nowy Sącz nr 2/53 – 04/2004. s. 9-20. PDF… oraz Dostęp internetowy PDF… Artykuł jest też dostępny w środkowej części strony „Biogram” Anny Antkiewicz, pod tym samym tytułem.
- Koterla Barbara, Śliwa Ewa. Z cyklu: „Wspomnienia kursanta”. Meander 1986, 11, s. 64-69. PDF KKS…
- Gryźlak Piotr. Do Bani i do dziury (na podstawie informacji uzyskanych w rozmowie z Edwardem Borkiem). Dziennik Polski 20.04.2001. [Dostep internetowy 01.2024]
Źródła pozostałe:
- Antkiewicz-Hancbach Anna, Krzysztof Hancbach. Prywatne materiały archiwalne w tym zdjęcia 1984-1989.
- Antkiewicz-Hancbach Anna, Sprawozdania roczne z działalności SKTJ PTTK. Za okresy: 27.02.1984 – 01.04.1985, 01.04.1985 – 02.04.1986, 02.04.1986 – 22.04.1987, 22.04.1987 – 25.04.1988, 22.04.1988 – 21.03.1989.
- Migrała Leszek. Od Towarzystwa Turystycznego „Beskid” do Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego „Beskid” w Nowym Sączu. Nowy Sącz: PTTK Oddział „Beskid” Nowy Sącz, 2006. ISBN 83-89819-42-2, tamże foto. [rozdz. VII-VIII, s. 344,354,356,378,387-389, 394,409-411, 461-464, tamże fot. Sądecki Klub Taternictwa Jaskiniowego]
- Szczygieł Ireneusz. Obóz zimowy – „Tatry-84”. Meander 1984, 8, s. 5-6.
- Gałach Leszek. Obóz letni – Tatry 84. Meander 1984, 8, s. 47-49.
- Red. Kronika. Meander 1984, 8, s. 65-66.
- Red. Od Redakcji. Meander 1986, 11, s. 3.
- Aleksander Ryszard. Dzieje kultury fizycznej i turystyki w Nowym Sączu. Nowy Sącz: Ryszard Aleksander, 1994. ISBN 93-901495-0-8. [s. 189, Sądecki Klub Taternictwa Jaskiniowego]
- Szoska Wanda. Zarys historii Oddziału „Beskid” w Nowym Sączu w latach 1906-1996. W: Rocznik Sądecki. Red. Kiryk Feliks […]. Tom XXIV. Nowy Sącz: Zarząd Miasta Nowego Sącza, 1996. s. 273-281. [s. 279, Sądecki Klub Taternictwa Jaskiniowego]
- Lisoń Damian. Letni obóz „Tatry 85”. Meander 1986, 11, s. 5-7.
- Lisoń Damian. Letni obóz „Tatry 86”. Meander 1986, 11, s. 60-63.
opracował założyciel klubu Krzysztof Hancbach
